Lào Cai có hàng nghìn giáo viên quê miền xuôi đang công tác tại các huyện vùng núi cao biên giới, trong đó nhiều người đã gắn bó với vùng đất này hàng chục năm. Lào Cai cũng có những giáo viên người bản địa mạnh mẽ vượt lên định kiến, đi học xa rồi trở về cống hiến cho bản làng. Tất cả họ đều một lòng tâm huyết với sự học vùng cao, gieo chữ, dạy người.
Đi để trở về
Phá bỏ định kiến “Con gái học hành cũng chẳng để làm gì”, cô gái người Hà Nhì Ly Thó Trụ, xã Y Tý, huyện biên giới Bát Xát không quản ngại xa xôi, khó khăn quyết tâm đi học rồi quay về quê hương làm cô giáo. Khi ấy, Trụ là một trong hai giáo viên người Hà Nhì đầu tiên của đại ngàn Y Tý.
Thó Trụ sinh năm 1987 tại thôn Choản Thèn. Năm lên 3 tuổi mẹ Trụ mất vì bệnh nặng. Trụ được ông, bà ngoại đưa về nuôi. Đến tuổi đi học, thay vì được đến trường, Trụ phải ở nhà vì quan niệm của người dân địa phương khi ấy là không cần cho con gái học nhiều làm gì.
Tuy hoàn cảnh không thuận lợi, song niềm khao khát được đến trường học tập cùng bạn bè đồng trang lứa trong Trụ luôn cháy bỏng. Rất may, sau đó, Trụ được ông bà nội đón về nuôi và cho đến trường để học chữ. Ở Trường Tiểu học Y Tý, Trụ được các thầy, cô quan tâm, dìu dắt. Ý thức được hoàn cảnh của mình, trân trọng chút cơ hội đang có, Trụ rất ngoan và chăm chỉ học tập. Hết Tiểu học, Trụ rời Y Tý đến học tại Trường Phổ thông dân tộc nội trú huyện Bát Xát. Trong suốt quá trình học tập, Trụ đều là học sinh giỏi của nhà trường.
Hết lớp 9, Trụ xuống thị xã Hà Tây theo học tại Trường Văn hóa hữu nghị Việt – Lào. Đây là ngôi trường dành riêng ưu tiên cho học sinh dân tộc ít người có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn. Những năm học ở đây, cô học trò nghèo luôn chăm chỉ học tập và liên tục đoạt giải trong các Kỳ thi học sinh giỏi môn Ngữ văn của huyện Phúc Thọ.
Rời Trường Văn hóa hữu nghị Việt – Lào, năm 2007, Trụ chính thức trở thành sinh viên Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên. Ra trường, năm 2012, Trụ được phân công về làm giáo viên dạy Ngữ văn tại Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Trung học Cơ sở Y Tý. Cô giáo Trụ tâm sự, khi chọn quay trở về, điều cô mong muốn nhất chính là các thế hệ học sinh được cô dìu dắt sẽ coi cô là động lực để nỗ lực học tập, vượt khó, vươn lên.
Y Tý là nơi tập trung sinh sống của nhiều đồng bào dân tộc thiểu số trong đó người Mông, Dao và Hà Nhì chiếm chủ yếu. Năm đầu nhận nhiệm vụ tại trường học, Trụ nhận thấy việc thuyết phục các gia đình cho con cái được đi học đầy đủ vẫn là bài toán vô cùng nan giải với giáo viên vùng cao, cũng là điều mà các thầy cô giáo là người dân tộc thiểu số như Trụ luôn đau đáu trong bao năm qua.
Tuy vậy, với lợi thế là người bản địa, thông thạo nhiều thứ tiếng của các dân tộc địa phương lại thấu hiểu suy nghĩ, tâm tư của đồng bào mình hơn ai hết, Trụ nỗ lực tới từng nhà trò chuyện, thuyết phục bà con và chính học sinh của mình rằng, muốn đời sống no ấm, hạnh phúc thì chỉ có một con đường duy nhất là con em đồng bào được học chữ. “Tôi đến từng nhà, một lần không được thì 2-3 lần. Mưa dầm thấm lâu, nếu như 10 năm trở về trước tỷ lệ học sinh chuyên cần luôn là mối khúc mắc trong lòng thầy cô thì giờ đây tỷ lệ này luôn đạt trên 98%”, cô giáo Trụ tâm sự.
Không chỉ vậy, cô giáo Ly Thó Trụ luôn nỗ lực đổi mới, tìm tòi trong từng bài giảng để giúp học sinh tiếp thu bài một cách nhanh nhất, dễ hiểu nhất. Nhiều năm trở lại đây, trường luôn có học sinh đoạt giải các kỳ thi học sinh giỏi cấp huyện, cấp tỉnh và đỗ vào các trường top đầu của tỉnh. Trong những thành quả đó có sự đóng góp không nhỏ của cô giáo người dân tộc Hà Nhì Ly Thó Trụ.
Nói về người giáo viên tâm huyết của nhà trường, thầy giáo Nguyễn Văn Thanh, Hiệu trưởng nhà trường cho biết: Trong quá trình giảng dạy cô Trụ luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao và cũng là một trong những đảng viên gương mẫu của nhà trường, được học sinh cũng như đồng nghiệp yêu thương, tín nhiệm. Thành tích của cô được thể hiện qua sự trưởng thành của các em học sinh và kết quả đáng khích lệ của nhà trường trong suốt nhưng năm cô tham gia công tác.
Ngược núi, bám bản
Nếu như những giáo viên người dân tộc thiểu số như Ly Thó Trụ phải nỗ lực xé bỏ định kiến, vượt lên nghịch cảnh để đi học rồi quay trở lại đóng góp xây dựng quê hương, thì những giáo viên ngược núi đến vùng cao Lào Cai bám bản lại gặp những khó khăn khác.
Lạ đất, lạ tiếng, nên những giáo viên miền xuôi khi mới lên công tác đều trải qua thời gian làm quen phong tục tập quán, ngôn ngữ địa phương. Thầy giáo Lê Văn Thắng, giáo viên Trường Mầm non Thanh Kim, thị xã Sa Pa không phải là ngoại lệ.